SYUDAD SANG ILOILO (PIA) — Ang Department of Agriculture (DA) Western Visayas paagi sa Kabuhayan at Kaunlaran ng Kababayang Katutubo – National Program Management Office (4K-NPMO) nagtugot sa tatlo ka ancestral domains gikan sa Antique, Aklan, kag Calinog nga makigbahin sang mga paghangkat nga ila ginakaatubang, amo man ang mga benepisyo nga ila nakuha sa ginpatigayon nga sub-project monitoring kag evaluation sang Indigenous Cultural Communities (ICCs) kag Indigenous Peoples (IPs).
Nagtilipon sa tagsa nila ka ancestral domain ang mga miyembro sang Iraynon-Bukidnon Indigenous People sa Maybunga sa Brgy. Maybunga, Laua-an, Antique; Association of Indigenous People sang Oyang sa Libacao, Aklan; kag ang Panay Bukidnon Indigenous People sang Brgy. Masaroy, Calinog, Iloilo para ipahibalo ang ila mga paghangkat kag sitwasyon sa ahensya.
Ginhatagan pagtamod ni DA-WV 4K focal person Glenda A. Himatay nga ang aktibidad nagaserbe nga pahanumdom sa ila komunidad nga sila prayoridad, indi lamang sang rehiyonal nga talatapan kundi pati man sang nasyonal nga gobyerno.
Samtang gina-ebalwar ang mga komunidad sang 4K-NPMO, pila sa mga miyembro ang ginpaidalom sa one-on-one interview sang DA-WV 4K Program team para mas mahibal-an ang pag-uswag gikan 2019- tuig bag-o ang COVID-19 kag bag-o sila nakabaton sang bulig halin sa 4K Program, tubtob 2024.
Matapos makabaton sang babuyang walang amoy, cast nets, kag nagkalain-lain nga mga seedling, ang chieftain sang Iraynon-Bukidnon Indigenous People nga si Lorna Raymundo, nagpasalamat sa DA-4K Program sa pagbulig sang ila komunidad.
Paagi sa pagpanikasog kag serbisyo sang ahensya, ang ila komunidad nakaprodukto sang taro kag banana chips, nga ila ginabaligya kag nagaserbe nga ila palangabuhian.
Suno naman kay Marites Villorente, kasubong man nga mangunguma kag asawa sang Indigenous People chieftain nga si Arnie Z. Dolinog, iya ginhambal nga paagi sa paghanas sang iya bana nga nabaton sa Banga, Aklan nga sila ginpakilala sa 4K nga programa.
Iya ginpakigbahin nga bag-o pa mag-abot ang programa, sila nagasalig sang ila palangabuhian sa produksyon sang abaca. Ugaling, dako gid nga panghangkat ang maulanon nga panahon sa ila lugar nga naga-apekto sa kalidad sang ila nga produkto.
Apisar sa mga paghangkat, nahimo nila nga mapatapos sa ila pag-eskwela ang lima sa walo nila ka mga kabataan. Iya ginpunto nga dako gid ang pagpasalamat nila sang iya nga bana sa DA 4K Program kag kon ano sila ka determinado nga mapamatud-an nga ang ila asosasyon nagakaigo nga makabaton sang suporta sa nasambit nga programa.
“Sabi ng asawa ko, kayanin natin yung association. Baka sa huli makikita din nila na tayo’y interesado,” siling ni Villorente.
Ang barangay chairman kag miyembro sang Board of Directors sang Brgy. Masaroy Farmers Association nga si Roger Diaz sang Panay Bukidnon Indigenous People, ginpahayag ang mga suporta nga nabaton halin sa 4K Program, lakip na ang baboyang walang amoy, farming tools, cut flower seeds, vegetable seedlings, kag nursery facilities.
Iya ginsambit nga ang mga paghanas nga ginhatag nagtudlo sa ila sang mga farming techniques kag nakabulig sa ila palangabuhian. Subongman, suno sa iya, ang serbisyo sang DA 4K nasandig sa tinutuyo sang gobyerno nga mapahagan-hagan ang kaimulon.
“Eto dapat yung ginagawa ng gobyerno, sila yung pumupunta sa atin upang tulungan tayo,” siling ni Diaz.
Iya man ginpalig-on ang iya mga kaangay nga miyembro sang IP nga indi lang magsalig sa mga bulig, kundi manikasog sa pagpangabuhi sang mga natun-an sa mga paghanas kag paggamit sang husto sang mga inputs para sa kauswagan sang ila komunidad.
“Magsikap tayo, di lang tayo lagi umasa sa DA kasi para din ito sa ating katutubo at saka sa future generations.”
Ang ebalwasyon nagserbe nga paagi para sa ahensya nga siguraduhon nga ang mga kinahanglanon sang IPs masabat kag padayon ang pagpasangkad sang ila mga palangabuhian. (AAL/AGP/PIA 6 kalakip ang mga balita gikan sa DA 6)
