KALIBO, Aklan (PIA) — Sa padayon nga pagsinaka it mga kaso it dengue sa Aklan, ginaduso it Provincial Health Office iya ro publiko nga pabaskugon ro mga pamaagi ag estrahiya sa paglikaw sa nasambit nga sakit, nga kung siin nag-abot eon raya sa outbreak level.
Sa ginhimo nga press conference kunduraya eang, gin-kumpirma ni PHO-Aklan head Dr. Leslie Anne Sedillo nga halin Enero 1 hanggang Agosto 17, 2024, nag-abot eon sa epidemic threshold ro mga kaso it dengue sa probinsya it Aklan.
“Sang Agosto 17, 2024, nag-abot eon sa 1,686 ro kaso it dengue sa probinsya, kumpara ku nagtaliwan nga dag-on, nga may una eamang kita nga 731 ka mga kaso. Base sa surveillance report, naabot eon ukon mas naeampasan pa sa epidemic threshold ukon outbreak level,” hambae ni Sedillo.
Ginpahisayod man ni Sedillo nga ro mga health facility sa probinsya hay kaeabanan nga na-admit hay mga may dengue nga mga pasyente ag nagtaas man ro occupancy rate it mga ospital.
Gindugang nana nga ginrekomenda it PHO-Aklan ro deklarasyon it dengue outbreak sa probinsya.
“Naistoryahan eon namon raya ag ginpresentar namon kay Gov. Jose Enrique Miraflores ro gakaeatabo sa probinsya ag ro rekomendasyon sa pagdeklarar it outbreak. Suno kana, magadeklara imaw it outbreak sa probinsya it Aklan,” pagpaathag ni Sedillo.
Ku nagtaliwan nga Agosto 28, 2024, gindeklara ni Aklan Gov. Miraflores nga may dengue outbreak sa probinsya it Aklan, ag raya hay suportado it ana nga ginpaguwa nga Executive Order No. 073, series of 2024.
Sa makaron nga sitwasyon it probinsya sa dengue, gapanawagan ro PHO-Aklan it suporta ag kooperasyon it publiko.
“Amon nga ginashare ro mga data, amon nga ginapahisayod ro publiko sa mga numero it rayang mga kaso, para nga ro tanan hay mangin mapagbantay, alerto ag paga obserbahon ro mga tikang sa paghaeong,” eksplikar nana.
Gin-activate it PHO ro Aksyon Barangay Kontra Dengue (ABKD) para sa kada barangay hay magapatuman it mga estratehiya kung paano malikawan ro pagkalhit it dengue.
Suno kay Sedillo, ro nasambit nga estrahiya hay nagapanawagan para sa regular ag dueu-eo-ngan nga paghiwat it mga clean-up drive agud gub-on ro mga lugar nga ginaistaran ag ginaitlugan it mga eamok. Raya man hay nagasugo sa eaging pagpakonsulta sa isaeang health center/facility para sa tempranong pagkasayod kung ro tawo hay may dengue ag sa dayon nga pagbueong agud malikawan ro mga komplikasyon.
Bilang pagsuporta sa ABKD, ro probinsya naga apela sa publiko nga striktong obrahon ro 5S strategy agud masukoean ro nasambit nga masakit. Kaibahan sa rayang estratehiya ro: Search and Destroy mosquito breeding places; Self-protect; Seek Early Consultation; Support fogging in outbreak areas; ag Sustain hydration.
Search and Destroy
Gintaw-an it importansya ni Roger Debuque, Registered Medical Technologist ag Health Program Officer II it PHO-Aklan, nga ro pinakamayad nga pamaagi agud maduea ro mga eamok hay samaron ro andang ginaistaran. Ro kada isaea hay magpanglimpyo it andang palibot tungod nga ro malimpyo nga palibot ro premirong depensa kontra sa dengue.
Self-Protect
Ginarekomenda it PHO ro pagsuksok it gakabagay nga eambong ag pagbutang it mga insect repellant lotion agud maproteksyunan ro sarili kontra sa angkit it eamok.
“Nakipagkoordinar eon ro PHO sa Department of Education ag ginsuhistyon namon nga i-require ro mga inunga/estudyante nga magsuksok it mahaba nga saewae ag manggas,” hambae ni Sedillo, ag gindugang nana nga suno sa andang pinakaulihing report, kaabuan sa mga pasyente it dengue hay gapang-edaron 1 hasta 10 ag 11 hasta 20 anyos, dahil sanda ro mga permi sa guwa it baeay, nagahampang ag gasueod sa eskwelahan.
Seek early consultation
Ro probinsya it Aklan, nga ginpunto man it PHO-Aklan, hay may una nga mga health facility nga may kapasidad nga magsayod ag magbueong it mga pasyente nga may dengue.
“Usually, ro mga senyales it dengue hay mataas nga eagnat, masakit ro ueo, pagsuka, diarrhea, pagpang-euya, ag mga rashes. Kinahang-ean naton masayran kung san-o kita dapat mag-agto sa pasilidad/ospital. Dapat naton masayran kung ano ro mga red flag it dengue. Ro mga pasyente nga may dengue nga maeoya ag dehydrated, sanda ra ro kinahang-ean nga isueod sa ospital,” hambae ni Dr. Leo Ismael, Provincial Health Officer I it PHO-Aklan.
Say Yes to Fogging
Uman nga ginahambae it PHO nga ro fogging hay dapat eamang ubrahon sa mga lugar nga may clustering of cases ukon may outbreak. Ro kada munisipyo sa probinsya hay may una nga gintrain nga tawo para maghiwat it fogging.
Dugang nga pahayag ni Debuque nga ro pagpatigayon it fogging hay dapat obrahon sa isaeang buean kada ikapito ka adlaw nga sunod-sunod ukon ap-at nga beses sa isea nga buean agud masiguro ro kada stage sa life cycle it mga eamok hay macover.
Sustain hydration
“Raya nga dengue hay isaea ka viral infection. Ro dapat natong obrahon hay mag-hydrate ag mag-hydrate. Ro isyu it hydration hay importante sa dengue. Ro pag-inom it abong tubi/likido hay makabulig gid sa pagmanehar it mga sintomas it dengue ag makabulig sa pagmayad,” hambae ni Ismael.
Sa anang closing statement hanungod sa dengue, ginhambae ni Sedillo nga ro nasambit nga mga estratehiya hay ginapraktis ag ginahimo eon iya, ag pauman-uman man raya nga ginapadumdum it PHO sa komunidad.
“Sa atong mga LGU, magbueoligan kita. Ro impeksyon sa dengue indi matapna ukon maduea it isaea ka tawo eamang. Kinahang-ean naton ro bulig it bilog nga komunidad para mapundo naton ro pag-eapta it rayang viral infection,” apela ni Sedillo.
Base sa pinakaulihi nga rekord it PHO iya, halin Enero 1 hasta Setyembre 7, 2024, ro probinsya it Aklan hay may 2,194 nga kaso it dengue nga nagapakita raya it 171 porsyento nga pagtaas ikumpara sa kapareho nga peryod ku nagtaliwan nga dag-on nga may 808 nga mga kaso. Makaron nga dag-on, 4 eon ro napatay sa probinsya dahil sa dengue. (AGP/SQP/PIA-Aklan)
