KALIBO, Aklan (PIA) — Gina engganyo it Provincial Health Office iya ro publiko nga ubrahon ro 5S nga estratehiya para malikawan ag makontrol ro pag-inabo it numero it mga kaso it dengue sa probinsya it Aklan.
Sa radio program it Philippine Information Agency-Aklan nga “Kapihan sa RMN-Kalibo,” hinambae ni J’Lorenz Dionisio, Nurse III it PHO-Aklan, nga nagataas ro mga kaso it dengue sa probinsya ag padayon rayang magasaka sa pag-sueod it tig-ueo-uean.
“Halin Enero 1 hasta Hunyo 8, 2024, ro probinsya it Aklan hay may nareport nga 569 nga mga kaso it dengue, kung siin nagapakita it 19 porsyento nga pagtaas ikumpara ku nagtaliwan nga dag-on sa kapareho nga peryod, kung siin ro Aklan hay nakarehistro it 479 nga mga kaso,” hambae ni Dionisio.
Suno man kana, ro banwa it Kalibo ro may pinakamataas nga kaso it dengue nga may 88; ginsundan raya it Ibajay nga may 70; Malay may 69; ag Nabas ag Batan nga may tig 65 ag 39 nga mga kaso.
“Sa minatuod, rayang buean it Hunyo atong gina-obserb ro National Dengue Awareness Month, bangud miskan nga ro dengue hay ginahambae nga whole year round illness. Sa harang buean abi gina ekspektar naton nga magaabo pa gid ro kaso it dengue dahil tyempo eon man it tig-ueo-uean,” eksplikar ni Dionisio.
Sa harang dag-on, ro tema hay “Stop the Spread, Sama-sama nating Sugpuin ang Dengue!” kung siin ginataw-an it importansya ro pagbueoligan it tanan para matapna ro dengue.
Sa pinakabag-o nga epidemiological data nga nagapakita it eagko nga pagtaas it numero it mga kaso it dengue sa probinsiya.
Sa gina-eauman nga pagsaka it mga kaso harang Hunyo bangud sa pagsue-od it tig-ueo-ean, si Dionisio naghambae nga ro PHO iya hay ginapabaskug ro 5S Strategy kontra dengue.
Ro 5S hay Search and destroy mosquito breeding sites; Self-protection measures; Seek early consultation; Support fogging; ag Sustain hydration.
Suno kay Dionisio, ro unang S hay search and destroy mosquito breeding sites, nga raya ro pinaka-basic pero pinaka epektibo nga paagi para nga mabuhinan ro eamok nga nagadaea it dengue.
“Kung ikaw nagatipon it tubi sa imong panimaeay dahil imo rayon pagagamiton sa masunod, kaparehas sa pagbunyag it mga tanom, siguraduhon nga tabnan gid ro sueodlan. Pero, kung ro mga natipon nga tubi nakabutang sa tansan, takop, kariton, o mga flower vase, siguraduhon gid nga regular nga pilakon ro tubi para malikawan ro Aedes mosquito sa pagpangitlog,” dugang nana.
Ginhambae ni Dionisio nga kung may una nga mga kaso it dengue sa inyo nga lugar, ikaw gid hay mag self-protection measures kaparehas it pag-butang sa panit it mga mosquito repellent, pagsuksok it mahaba nga manggas ag pajama ag bukon it mga makutom nga mga eambong.
Ana man nga ginhambae nga kung ro sintomas kaparehas it mataas nga eagnat nga masobra sa daywang adlaw, ag makita nga may pagdugo sa gums ag ilong, kinahangean ikaw hay mag Seek early consultation sa pinakamaeapit nga health facility para masayran kung ruyon hay dengue ag para mataw-an man it insigida ag tamang pagbueong.
Ginapahanumdum gid it PHO nga indi gid kita mag self-medicate.
Ginahimo ro pang-ap-at nga S nga Say yes to fogging ukon misting sa mga lugar nga may clustering of cases ukon hotspots. Para raya matapna ro pag-inabo it Aedes aegypti mosquito, nga tagadaea it virus.
Ro pinakaulihi nga S hay Sustain Hydration. Raya naga suhestyon nga mag-inom it Aerosol ukon oral dehydration solution, o tubi. Rayang aerosol gina prescribe it mga doctor para mapabilin nga hydrated ro indibidwal nga gintamaan it dengue.
Samtang, gindayaw man ni Dionisio ro mga surveillance reporting unit sa kada banwa sa Akean sa pagiging aktibo. Anda gid ginasigurado nga ro mga masakit nga nagakaeatabo sa andang lugar hay ginareport nanda para sa kasayuran it publiko.
“Bilang responde sa sitwasyon it dengue iya sa probinsya, ro PHO hay may regular nga komunikasyon ag pagti-eipon sa mga disease reporting unit ukon mga focal person sa kada munisipalidad, health center, o ospital. Gapaguwa man kami it mga report sa dengue para masayran ro mga clustering of cases ag hotspots para sanda man hay makasayod ag makahimo it mga kinahangeanon nga tikang,” hambae ni Dionisio, ag gindugang nga ang PHO hay may una man nga regular nga health program para sa kasayuran it publiko.(AGP/SQP/PIA Aklan)
